De Waterspin is een bio-ecologisch woon/werkproject in hartje Den Haag. Verborgen tussen de Buitenom en de Prinsengracht ligt een oase van rust rond een oude meterwerkplaats. Het is een voorbeeldproject voor het duurzaam bouwen van nu. De bewoners werken samen om hun woonplek zo mooi en duurzaam mogelijk te houden.

“Het wonen in De Waterspin is een manier van leven. Je bent er elke dag mee bezig.” Andrea Cornets de Groot, cultureel volwassenenwerker en voorzitter van de stichting voor huurderszaken, is vanaf het begin betrokken bij de Waterspin. Zij woont samen met haar twee tienerdochters in een huurwoning van het ecologisch woon/werkproject aan de Spijkermanstraat. Cornets de Groot is één van de ‘doeners’ in het project. De bedoeling is dat iedereen samenwerkt aan het behoud en in activiteiten, maar in de praktijk valt dat tegen. “Vooral de kopers laten het vaak afweten”, aldus Cornets de Groot.

Meterwerkplaats

Het begon allemaal begin jaren negentig met de dreigende sloop van de oude Meterwerkplaats van het vroegere Duinwaterbedrijf ‘s-Gravenhage en de bijbehorende kantoren. De werkplaats is gebruikt voor het herstellen en ijken van watermeters. Een groep krakers kwam in actie voor het behoud van het industrieel erfgoed dat dateert van 1908.

De gemeente Den Haag ging akkoord met de plannen van Vestia voor een duurzaam wonen/werken-project. Vestia kocht het complex en hielp de bewoners bij de realisatie. Het hoofdgebouw telt drie verdiepingen, een kelder en een grote met glas overdekte binnenplaats. “Het gebouw heet nu Alcatraz en is genoemd naar het gevangeniseiland vanwege de stalen hekken. Daardoor lijkt het van binnen net een gevangenis. Sloop zou zonde zijn geweest”, zegt voorzitter van Vereniging De Waterspin, Rob Sprinkhuizen. Hij huurt met zijn vrouw de portierswoning net buiten het hek. Alcatraz is van binnen door de bewoners opgeknapt met vloerschilderingen en mozaïek op de plantenbakken.

 

Consulent Beheer & Herhuisvesting Rikko Bulten: “Vestia wil een voortrekker zijn op het gebied van duurzaam bouwen. Dit was een voorbeeldproject.” Het aanlooptraject duurde zo’n vijf jaar en de bouw begon op 3 april 1997. “De samenwerking tussen huurders en kopers was fantastisch”, zegt fysiotherapeute Gita van Duinen. Zij is één van de initiatiefnemers en woont met drie kinderen in een koopwoning van 85 m2. De bewoners kregen punten voor hun inzet bij de ontwikkeling. Degene met de meeste punten had eerste keus voor een woningtype. “De punten bleven een half jaar geldig en ik verdenk wel wat mensen ervan dat ze precies op tijd weer even komen kijken, om hun punten te houden”, zegt Liesbeth Stinissen, partner van Verenigingsvoorzitter Sprinkhuizen.

Zelfbeheer

Zelfbeheer staat centraal bij De Waterspin. De grote zaken, zoals het verven van de gevels en onderhoud aan de waterpompen regelt Vestia. Het klein onderhoud doen de bewoners zelf. Er zijn werkgroepen voor bijvoorbeeld tuin, composthoop, wasmachineruimte, fietsenstalling, klein onderhoud, vuil en Alcatraz. “Iedereen wordt geacht in een werkgroep te zitten”, zegt Sprinkhuizen, maar hij beaamt dat een aantal mensen het laat afweten. Toch vinden de actieve bewoners niet dat het duurzaam wonen in De Waterspin veel tijd kost. In het begin was dat voor sommigen wel het geval. Een aantal huurwoningen is namelijk casco opgeleverd. Alleen de badkamer was ingericht, de rest moest de bewoner zelf doen. De tegenprestatie was een blijvend lagere huur. Momenteel lopen er gesprekken met Vestia, dat op termijn het verschil in huur zou willen wegwerken. De bewoners zijn daar boos over, maar volgens Vestia staat de uitkomst nog lang niet vast.

Snufjes

De Waterspin diende als een voorbeeldproject voor het duurzaam bouwen van tegenwoordig. Verschillende technische snufjes zijn aangebracht. Een helofytenfilter zuivert het afvalwater van de wasmachines in de gezamenlijke wasruimte voor hergebruik. Regenwater wordt opgevangen voor het doorspoelen van de toiletten. Het afvalwater komt niet in het riool, maar wordt in tanks afgevoerd. Sprinkhuizen: “Je kunt niet blijven recyclen, soms houdt het op”. De Waterspin heeft ook energiebesparende maatregelen. Zo staat er de eerste warmtepomp van Den Haag. Dat was wel een kwestie van volhouden, bekent Sprinkhuizen, omdat het apparaat vaak stuk was en niemand wist hoe het precies werkte. Bulten heeft ervan geleerd: “Het is belangrijk een goede gebruiksaanwijzing te geven aan de bewoners.” Vestia heeft nu ook waterpompen gebruikt bij de nieuwbouw in Spoorwijk.

Werken

Van Duinen heeft een praktijk voor fysiotherapie in de oude kantoren. Stinissen is kunstenaar en heeft haar atelier in Alcatraz. Met hondje Knor loopt zij dagelijks naar haar werkplaats. Daar heeft zij bijvoorbeeld de doeken in de gerenoveerde Ridderzaal ontworpen. “Ik heb hier een mooi uitzicht over de stad, een goede werkplek”, zegt ze trots. Andere kunstenaars, maar ook bijvoorbeeld ontwerpbureaus en fotografen hebben een werkruimte in De Waterspin.

Tuin

Grote voordelen van het wonen in De Waterspin zijn de locatie in het Haagse stadscentrum en de grote tuin. Achterin is een grote kooi met kippen en konijnen en composthopen voor de bemesting van de tuin. De fruitbomen geven schaduw. De tuin is een ideale speelplek voor de kinderen. China Zijlstra kwam op haar achtste met haar moeder Janine mee naar De Waterspin. “Soms is het hier wel chaos, bijvoorbeeld in de fietsenstalling, maar die is nu opgeruimd.” Met een stickersysteem heeft elke fiets daar onlangs een eigen plaats gekregen. Zijlstra en haar moeder zijn de enigen met een eigen wasmachine. “Die hadden we al, dus die hebben we gewoon meegenomen”, zegt ze. Of zij later zelf ook in een duurzaam project gaat wonen? “Het is goed voor het gevoel om het te doen en niet extra lastig of zo. Maar zeker weet ik het nog niet.”

De Waterspin in punten

 

  • Duurzaam: bouwmaterialen, dubbel glas, serre als warmte- en koudebuffer, hergebruik  regenwater en wasmachinewater.
  • Zelfbeheer: bewoners innen huur en houden gebouwen en tuin bij.
  • Aantal huishoudens: 42
  • Aantal huurwoningen: 21
  • Aantal koopwoningen: 18
  • Aantal werkruimten/ateliers: 7
  • Gemeenschappelijke ruimten: tuin, fietsenstalling, bergkelder, binnenplaats Alcatraz
  • Bedrijven: o.a. Ontwerpbureaus, kunstenaars, fysiotherapeut, fotografen.

Duurzaam bouwen

De Waterspin is een voorbeeldproject voor het duurzaam bouwen. Het helofytenfilter zuivert het afvalwater uit de gezamenlijke wasruimte. Dat werkt zo: Het vuile water van de vier wasmachines komt in een put terecht. Daar zakt het grofste vuil naar de bodem. De rest van het water komt in een grote vijver en grind en zand vormen het tweede filter. De helofyten, bacteriën op het riet, doen de rest. Het geschoonde water wordt weer in de wasmachines gebruikt. De toiletten worden doorgespoeld met regenwater. Het afvalwater wordt in een aparte put opgeslagen en afgevoerd.

In de gebouwen staan drie grote waterpompen, de eersten van Den Haag. De pompen halen het grondwater van 13 graden Celsius naar boven. In de pomp wordt het water verwarmd en daarna gebruikt in verwarmingen en als warm kraanwater. De serres aan de achterkant van de huizen dienen als een warmte en koudebuffer. In de zomer houdt de serre de warmte vast en in de winter de kou tegen. Daardoor zijn de stookkosten voor de bewoners laag. Ook de bouwmaterialen zijn zorgvuldig gekozen. Het kalkzandsteen voor de muren was toen nieuw, nu is het normaal. De verdiepingsvloeren en muren zijn gemaakt van gerecycled asfalt ofwel puingranulaat. De voorgevel is bedekt met duurzaam redcederhout. De kozijnen zijn van hardhout en zijn geverfd met verf op waterbasis. De ramen zijn allemaal van dubbelglas. De energiebesparing daarvan is niet het hoogst haalbare, want daar was geen geld meer voor. Ook de vloerverwarming en andere duurzame juweeltjes gingen daarom niet door.